Μετρικές επόμενης γενιάς

Η ανοικτή επιστήμη απαιτεί μια μετατόπιση από την τυπική διαδικασία της δημοσίευσης ερευνητικών αποτελεσμάτων σε επιστημονικά περιοδικά, προς τον διαμοιρασμό όλων των διαθέσιμων δεδομένων και της γνώσης στα πρώιμα στάδια της ερευνητικής διαδικασίας. Οι μετρικές παίζουν σημαντικό ρόλο σε οποιοδήποτε ερευνητικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένου και του ανοικτού. Οι δύο βασικοί τύποι μετρικών είναι ο αριθμός των δημοσιεύσεων και ο αριθμός των αναφορών που λαμβάνει η δημοσίευση. Με την έλευση τεχνολογιών Web 2.0, εμφανίστηκαν νέες δυνατότητες για την αποτίμηση της απήχησης των επιστημονικών δημοσιεύσεων, όχι μόνο περιοδικών εκδόσεων, αλλά επίσης βιβλίων, αναφορών, δεδομένων και άλλων μη παραδοσιακών τύπων δημοσιεύσεων.

Τι είναι οι εναλλακτικές μετρικές ;

Η ιδέα ξεκίνησε από τους Neylon και Wu (2009) ως «μετρικές σε επίπεδο άρθρου» και από τους Priem και Hemminger (2010) ως «Scientometrics 2.0», επεκτάθηκε με το «Altmetrics: A manifesto» (Priem, Taraborelli, Groth & Neylon, 2010) και ονομάστηκε Altmetrics ως συντομία του alternative metrics. 

Οι εναλλακτικές μετρικές βασίζονται κυρίως στη διαδικτυακή δραστηριότητα και λαμβάνουν υπόψη παράγοντες που συλλέγονται από ηλεκτρονικά εργαλεία και υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, παραδείγματος χάριν tweets, likes, κοινοποιήσεις,  λήψεις, προβολές, αποθηκεύσεις, σελιδοδείκτες, αγαπημένα, αναγνώστες, ακολούθους και αναφορές σε ερευνητικά σύνολα δεδομένων. Συμπληρώνουν και δεν αντικαθιστούν τρέχουσες διαδικασίες και μέτρα που χρησιμοποιούνται στην αξιολόγηση της επιστήμης.  Παρέχουν μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της ερευνητικής απήχησης που επεκτείνεται πέρα από τις παραπομπές των δημοσιεύσεων ομότιμης αξιολόγησης.

Οι ενναλακτικές  μετρικές παρουσιάζουν  δυνατά και αδύναμα σημεία.

Μεταξύ των πλεονεκτημάτων αναφέρονται  και τα ακόλουθα:

• Ταχύτητα: Συσσωρεύονται πιο γρήγορα σε σχέση με τις παραδοσιακές μετρικές και βοηθούν στο να προσδιοριστεί ποια αποτελέσματα κερδίζουν προσοχή.
• Διαφορετικότητα: Συγκεντρώνονται από διαφορετικούς τύπους ερευνητικών αποτελεσμάτων.
• Αναλυτικότητα: Παρέχουν μετρικές σε επίπεδο άρθρου.
• Ευρύτητα: Μετρούν την απήχηση της έρευνας σε μη ακαδημαϊκό κοινό.
• Διαμοιρασμός: Εάν στους ερευνητές αποδίδεται αναγνώριση για ευρύτερο φάσμα ερευνητικών παραγώγων π.χ. δεδομένα, μπορούν να παρακινήσουν σε περαιτέρω διαμοιρασμό.

Οι ενδοιασμοί και προβληματισμοί για την ανάλυση δεδομένων εναλλακτικών μετρικών συνοψίζονται ως εξής:

• Απελευθέρωση: Πιθανή χειραγώγηση των μετρήσεων.
• Αξιοπιστία: Πιθανή ένδειξη δημοτικότητας σε κοινό γενικού ενδιαφέροντος και όχι ποιότητας της έρευνας.
• Πλαίσιο: Η χρήση διαδικτυακών εργαλείων μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο και τη γεωγραφική περιοχή καθιστώντας δύσκολη την ερμηνεία τους.
• Αποδοχή: Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει συμφωνήσει ακόμη στην αξία των εναλλακτικών μετρικών. 

Διαθέσιμα εργαλεία για τη μέτρηση ερευνητικών αποτελεσμάτων:

Altmetric: Η Altmetric συγκεντρώνει μετρικές ερευνητικών αποτελεσμάτων σε επίπεδο άρθρου, συνόλου δεδομένων κτλ. Παρακολουθεί αναγνωριστές παραδείγματος χάριν DOIs, arXiv ID, URN identifiers, ISBNs από ένα σύνολο διαφόρων πηγών όπως Wikipedia, Facebook, twitter, LinkedIn, Youtube, Reddit προγράμματα διαχείρισης βιβλιογραφικών αναφορών, μέσα ενημέρωσης κτλ. Μόλις εντοπίσει μια αναφορά, τη συγκεντρώνει μαζί με οποιαδήποτε άλλη διαδικτυακή προσοχή έχει δει για αυτό το τεκμήριο και την εμφανίζει μέσω της σελίδας λεπτομερειών μαζί με το Donut και το Attention Score. Κάθε χρώμα στο Donut αφορά και μία διαφορετική πηγή. Ο δείκτης  προσοχής στο κέντρο του σήματος προκύπτει βάσει αυτοματοποιημένου αλγόριθμου.

Impactstory: To Impactstory είναι μία διαδικτυακή υπηρεσία που δημιουργεί ένα προφίλ ερευνητή και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση του αντίκτυπου άρθρων, συνόλου δεδομένων κτλ., μέσα από αναφορές, αποθηκεύσεις, προβολές και συζητήσεις σε πηγές όπως Scopus, Mendeley, PLOS, Twitter και Figshare. Οι ερευνητές μπορούν να ανεβάσουν δημοσιεύσεις στον ιστότοπο είτε εισάγοντας αναφορές από  GoogleScholar, ORCID, Figshare, GitHub, Slideshare και άλλες πηγές, είτε εισάγοντας PMID, DOI ή URL.

PlumX: Το PlumX της Plum Analytics είναι ένα εργαλείο που συλλέγει μετρικές για κάθε ερευνητικό αποτέλεσμα που είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων βιβλίων και κεφαλαίων βιβλίων, προτύπων, αναφορών, διατριβών, βίντεο και ιστοσελίδων. Οι πέντε χρωματιστοί κύκλοι αντιπροσωπεύουν πέντε κύριες κατηγορίες μετρικών: χρήση (usage), στιγμιότυπα (captures), αναφορές (mentions), κοινωνικά δίκτυα (social media) και παραπομπές (citations).